Kısa Derleme: Karbonmonoksit Zehirlenmesinde Klinik Stratejiler
Derleme
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10986282Anahtar Kelimeler:
Hiperbarik Oksijen, İntoksikasyon, KarbonmonoksitÖzet
Karbonmonoksit organik/inorganik hidrokarbonların tam olarak yanmaması sonucu ortaya çıkan, tatsız, renksiz, kokusuz bir gaz türüdür. Kendine ait bu üç fiziksel özelliğe binaen “sessiz katil” olarak tanımlanmaktadır. Zehirlenme özellikle kış aylarında kırsal kesimde kullanılan baca sistemleri nedeniyle görülmektedir (Öz kıyım ve egzoz kaynaklı zehirlenmeler de görülebilmektedir). Ülkemizde yapılan bir çalışmada, 1993-2006 yılları arasında karbonmonoksit gazına maruziyetlerin çoğunun intihar amacı güdülmeden soba ve şofben kaynaklı olduğu gösterilmiştir. Karbonmonoksidin hemoglobindeki tetramer reseptör bölgesine olan afinitesinin oksijen molekülünden yaklaşık 200-250 kat daha fazla olduğu ve buna bağlı hipoksi, göreceli anemi geliştiği belirtilmiştir. Ayrıca kardiyak myoglobine bağlanarak myokardiyal depresyon, hipotansiyon, trombositlerin aktivasyonunda rol oynayarak myeloperoksidaz salımına, yüksek oksidatif strese, inflamasyona ve redükte sitokrom a3'ü bağlayıp etkisiz hale getirerek hücresel solunumun bozulmasına yol açmaktadır. Bu mekanizmaların sonucu ortaya çıkan intoksikasyonun tedavisinin en kısa sürede yapılması gereklidir aksi takdirde hastanın hayatını tehdit edebilecek durumlar ortaya çıkabilir. Karbonmonoksit intoksikasyonunun ilk belirtileri non-spesifiktir. Fizik muayene bulgularının tanıda yeri sınırlıdır. Hastalık öyküsü ve karboksi-hemoglobin arasındaki ilişki en güvenilir tanı aracı olmaktadır. Zehirlenmenin kimyasal veya fizyolojik bir antidotu bulunmamaktadır. İlk yardımda hastanın bilincinin açık ya da kapalı olma durumlarına göre ileri yaşam desteği basamaklarının uygulanması gereklidir. Hastada sağ kalımı yüksek oranda arttıran hiperbarik oksijen tedavisi hemoglobine bağlı karbonmonoksidi ayırarak günümüzde altın standart tedavi olarak önerilmektedir.
Referanslar
Kandis H, Katırcı Y, Çakır Z, Aslan Ş, Uzkeser M, Bilir Ö. Acil servise karbonmonoksit entoksikasyonu ile başvuran olguların geriye dönük analizi. Akademik Acil Tıp Dergisi. 2007;5(3):21-5.
Jonsson AL, Roberts MAJ, Kiappes JL, Scott KA. Essential chemistry for biochemists. Essays in biochemistry. Oct 31 2017;61(4):401-427. doi:10.1042/ebc20160094
Egemen K, Ergözen S. Karbonmonoksit zehirlenmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Dergisi. 2019;6(1):52-55.
Gozubuyuk AA, Dag H, Kacar A, Karakurt Y, Arica V. Epidemiology, pathophysiology, clinical evaluation, and treatment of carbon monoxide poisoning in child, infant, and fetus. Northern clinics of Istanbul. 2017;4(1):100-107. doi:10.14744/nci.2017.49368
Tursun S, Alpcan A, Şanlı C, KABALCI M. Karbonmonoksit zehirlenmesi. Ortadoğu Tıp Dergisi. 2017;9(4):203-206.
Metin S, Yıldız Ş, Çakmak T, Demirbaş Ş. 2010 Yılında Türkiye’de Karbonmonoksit Zehirlenmesinin Sıklığı. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2011;10(5)
Uysalol M, Uysalol E, Saracoglu G, Kayaoglu S. A retrospective analysis of pediatric patients admitted to the pediatric emergency service for carbon monoxide intoxication. Balkan Medical Journal. 2011;28(3)
AKGÜN ARICI A, DEMİR Ö, ÖZDEMİR D. Acil Servise Başvuran Karbonmonoksit Maruz Kalımları: On Dört Yıllık Analiz. 2010;
Pan K-T, Leonardi GS, Croxford B. Factors contributing to CO uptake and elimination in the body: A critical review. International journal of environmental research and public health. 2020;17(2):528.
Blumenthal I. Carbon monoxide poisoning. Journal of the Royal Society of Medicine. Jun 2001;94(6):270-2. doi:10.1177/014107680109400604
Koçyiğit A, Benay C. KARBONMONOKSİT ZEHİRLENMELERİNDE POSTMORTEM DEĞİŞİKLİKLER. Journal of Faculty of Pharmacy of Ankara University. 2021;45(3):722-735.
Weaver LK. Carbon monoxide poisoning. N Engl J Med. 2009;360(12):1217-1225.
Rose JJ, Wang L, Xu Q, et al. Carbon monoxide poisoning: pathogenesis, management, and future directions of therapy. American journal of respiratory and critical care medicine. 2017;195(5):596-606.
Jankowska D, Palabindala V, Salim SA. Non-ST elevation myocardial infarction secondary to carbon monoxide intoxication. Journal of Community Hospital Internal Medicine Perspectives. 2017;7(2):130-133.
Zengin S, Al B, Yildirim C, Yavuz E, Akcali A. An unusual cause of rhabdomyolysis: acute carbon monoxide poisoning/rabdomyolizin nadir bir sebebi: akut karbon monoksit zehirlenmesi. Eurasian Journal of Emergency Medicine. 2013;12(1):43.
Marchewka J, Gawlik I, Dębski G, Popiołek L, Marchewka W, Hydzik P. Cardiological aspects of carbon monoxide poisoning. Folia Medica Cracoviensia. 2017;
Kuroda H, Fujihara K, Kushimoto S, Aoki M. Novel clinical grading of delayed neurologic sequelae after carbon monoxide poisoning and factors associated with outcome. Neurotoxicology. 2015;48:35-43.
KAYA H. Karbonmonoksit zehirlenmesi. Türkiye Klinikleri J Emerg Med-Special Topics. 2018;4(2):149-157.
SÖNMEZ FT. Carbon monoxide poisoning: clinical manifestations, consequences, monitoring, diagnosis and treatment of toxicity. Konuralp medical journal. 2015;7(3):192-198.
Çıkman M, Kandiş H, Sarıtaş A, Çandar M, Kahriman Ç. Kronik karbonmonoksit maruziyeti ve nöropsikiyatrik semptomlar. Journal of Harran University Medical Faculty. 2013;10(1)
Olson K, Smollin C. Carbon monoxide poisoning (acute). BMJ clinical evidence. Jul 23 2008;2008
Deniz T, Kandiş H, Saygun M, Büyükkoçak Ü, Ülger H, Karakuş A. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi acil servisine başvuran zehirlenme olgularının analizi. Duzce Medical Journal. 2009;11(2):15-20.
Bi W-K, Wang J-L, Zhou X-D, et al. Clinical characteristics of visual dysfunction in carbon monoxide poisoning patients. Journal of ophthalmology. 2020;2020
Palmeri R, Gupta V. Carboxyhemoglobin Toxicity. 2020;
Gozubuyuk AA, Dag H, Kaçar A, Karakurt Y, Arica V. Epidemiology, pathophysiology, clinical evaluation, and treatment of carbon monoxide poisoning in child, infant, and fetus. Northern clinics of Istanbul. 2017;4(1):100.
Yılmaz H. Karbon monoksit zehirlenmesi. cat. cu. edu. tr. Ulaşım tarihi Aralık. 2017;
Thaniyavarn T, Eigner G. Carboxyhemoglobin. Medscape; 2014.
Gavrilovska-Brzanov A, Shosholcheva M, Kuzmanovska B, et al. The influence of smoking on the variations in carboxyhemoglobin and methemoglobin during urologic surgery. Medical Archives. 2017;71(3):178.
Mehta S, Das S, Singh S. Carbon monoxide poisoning. Medical Journal Armed Forces India. 2007;63(4):362-365.
Kinoshita H, Türkan H, Vucinic S, et al. Carbon monoxide poisoning. Toxicology reports. 2020;7:169-173.
Varrassi M, Di Sibio A, Gianneramo C, et al. Advanced neuroimaging of carbon monoxide poisoning. The neuroradiology journal. 2017;30(5):461-469.
SERT A, POLAT M, ERDEMİR S. Kimyasal Biyolojik Radyolojik Nükleer (Kbrn) Ajanlardan Kan Zehirleyici Gazların (Hcn, Co, As) Önemi The Importance Of Blood Toxıc Gases (Hcn, Co, As) From Chemıcal Bıologıcal Radıologıcal Nuclear (Cbrn) Agents.
Casillas S, Galindo A, Camarillo-Reyes LA, Varon J, Surani SR, Surani S. Effectiveness of hyperbaric oxygenation versus normobaric oxygenation therapy in carbon monoxide poisoning: a systematic review. Cureus. 2019;11(10)
Buboltz JB, Robins M. Hyperbaric treatment of carbon monoxide toxicity. StatPearls [internet]. StatPearls Publishing; 2022.
Pardo DL, Amedola D, Senatore G, et al. Delayed neuropsychiatric syndrome after carbon monoxide poisoning: inclusion of hyperbaric oxygen therapy in the recovery protocol. Emergency Care Journal. 2016;
Huzar TF, George T, Cross JM. Carbon monoxide and cyanide toxicity: etiology, pathophysiology and treatment in inhalation injury. Expert review of respiratory medicine. 2013;7(2):159-170.
İncekaya Y, Feyizi H, Bayraktar S, et al. Karbonmonoksit Zehirlenmesi ve Hiperbarik Oksijen Tedavisi. Okmeydanı Tıp Dergisi. 2017;33(2):114-118.
Eichhorn L, Thudium M, Jüttner B. The Diagnosis and Treatment of Carbon Monoxide Poisoning. Deutsches Arzteblatt international. Dec 24 2018;115(51-52):863-870. doi:10.3238/arztebl.2018.0863
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Europeanatolia Health Sciences Journal
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
